Bir hayal peşinde koşuyorlar gibi geliyor bana. Çünkü zekanın, insan zihninin işleyişinin mekanizması konusunda maalesef Ortaçağdan bu yana çok fazla adım atmış değiliz. Çok ilkel bir zihin modeli oluşturuyorlar. Bu ilkel zihin modelinin taklidini programlamak için büyük bir çaba gösteriyorlar.

Bana öyle geliyor ki, yapay zeka konusundaki kafa karışıklığı tipik bürokratik zihniyetin, tipik bir bürokratik ütopyanın ifadesidir. Bürokrasi, rasyonel olma iddiasındadır. İnsan eylemlerini, özellikle çoklu insan etkileşimine dayalı eylemleri rasyonel bir düzene sokma iddiasındadır. Birtakım kurallar getirirsek, bu kuralları gitgide daha rafine edersek, bu kuralların istisnalarını tespit edip onları da kurallaştırırsak, rasyonel bir düzene kavuşuruz fikri üzerine kuruludur bürokratik mantık. Önce küçük bir el kitabı, sonra kalın bir el kitabı, sonra nah bu kadar bir el kitabı, sonra odalar dolusu bir yönergeler sistemi oluşturursak bu iş tamam! Bürokratik model, yani son 200 yıldan beri insanlığın başına bela olan bürokrasi illeti bu fikir üzerine kuruludur. Genellenmiş kurallar üzerine rasyonel insan hayatı inşa edilebilir düşüncesi.

Oysa herkesin bildiği basit bir gerçek var. Bürokrasi ne kadar gelişirse o kadar aptallaşır. Normal bir insanın kolayca kavrayabileceği ve kolayca çözüm bulabileceği problemlere bürokrasi çözüm bulamaz. Çünkü bürokrasi sanal bir dünyada yaşar. Bu sanal dünya, az eğitimli, sıfır eğitimli bir insanın kolayca çözüm bulacağı durumları imkansız hale getirmek, kavranamaz hale getirmek, işin içinden çıkılamaz hale getirmek üzerine kuruludur. Normal zekaya sahip olan insanları en çok beş yıllık bir eğitim süreci içinde tamamıyla aptallaştıran bir sistemdir.

Weber diye bir sosyolog var, bilirsiniz. Bu arkadaş bürokrasinin rasyonalite olduğunu söyler. Modern rasyonalitenin somutlanması olduğu gibi absürt bir görüşe kapılmıştır. Oysa ki normal düşünebilen herkesin bildiği bir şey, bürokrasi aptallaştırır. Basit ve kolay kavranabilir insan ilişkilerini anlaşılmaz hale getirmenin bir yöntemidir.

Yapay zeka oluşturuyoruz fikrinin altında da sanırım bu bürokratik ütopya vardır. Kuralları yeterince geniş çaplı tanımlayabilirsek, sonsuza dek ayrıntılandırabilirsek eğer, rasyonel bir davranış modeli elde ederiz diyorlar. Gitgide rasyonel davranıştan uzaklaşmak dışında bir sonuç doğurmuyor ürettikleri ürünler.

Machine Learning dedikleri, yani makinelerin çok büyük miktarda datayı işleyebilme yeteneği güzel. O konuda çok ciddi adımlar atılıyor. Fakat o makinelerin zekileşmesi yolunda bence bir gelişme yok. 1960’larda nerede idiysek, oradayız hala.