Ünlemlerin etimolojisi olur mu
Pazar Sohbeti
17 Ocak 2021
0:00
0:00
metin
He ünleminin etimolojisi nedir?
Ünlemlerin etimolojisi olmaz. Ünlemler son derece istikrarsızdır. Yani zaman içinde ünlemlerin anlam yelpazesi çok hızla ve sürekli olarak değişir. Yüz yıl öncesinin ünlemleri ile bugünküler arasında büyük kopukluk vardır. Benim tahminim o ki, daha doğrusu okuduğum bir iki tane çalışmanın görüşü o ki, ünlemlerin insan beynindeki kontrol organı ya da mekanizması ile dil dediğimiz karmaşık sistemin kontrol mekanizması birbirinden farklı şeyler.
Ünlemler, biliyorsunuz, homo sapiens’ten önceki mahluklarda da bol miktarda bulunan şeyler. Çeşitli duyguları ve kaba iletişim ihtiyaçlarını karşılamak için tüm hayvanlar birtakım sesler çıkarırlar. Bu sesler anlamlı seslerdir. Yani hayvanın çıkardığı sesten ne demek istediğini anlayabilirsin. Grr der, hav der, kırk çeşit farklı hav sesi çıkarır ve bunlar kendi aralarında ve hatta farklı türdeki hayvan ve insanlarla iletişirler. Grameri olmayan bir dildir bu. Rekursif yapısı olmayan bir dildir. Yani bu dilin bir unsurunu bir cümle içine paketleyemezsin. Rus bebekleri gibi iç içe geçen kompleks ifadeler oluşturamazsın. Sadece direkt bir mesaj verebilirsin.
Bu açıdan insan ünlemlerinin, memeli hayvanların çoğunun sahip olduğu sesli iletişim repertuvarından farklı bir özelliği yok. Belli ki beynin daha alt bir katmanı tarafından yönlendirilen bir iletişim makinası. Ve en temel özelliklerinden biri, leksikalize edilmesinin, yani sözlüğünün çıkarılmasının aşırı derecede zor olmasıdır. Bugünün ünlemlerinin sözlüğünü çıkarmaya çalışsanız zorlanırsınız. Çünkü herhangi bir ünlemin anlamı, bir kere kontekste, ikincisi ses tonuna, ve çoğu zaman da eşlik eden el kol hareketine bağlıdır. Her ünlem birbirine zıt ve alakasız anlamlarda kullanılabilir. Bunları kataloglamak çok zor, hatta imkansız bir çalışmadır. Bir de bunu elli veya yüz yıl öncesinin anlam repertuvarı ile kıyaslamaya çalışırsanız hiç içinden çıkamazsınız. O yüzden ünlemlerin etimolojisi yoktur. Ünlemler gelir ve geçer. Bunların evrim mantığı hakkında, yani neden mesela 1980’lerde bu ünlem kullanılıyordu da bugün şu ünlem kullanılıyor gibi bir konuda, veya şu ünlemin şekli ve telaffuzu hangi kurallara göre evrildi konusunda yapılmış doğru dürüst bir çalışmaya rastlamadım, olduğunu da zannetmiyorum.