Kısa cevap, Osmanlı Devleti’nin yapısıdır. Osmanlı Devleti Fatih’in babası veya dedesi zamanından başlayıp Kanuni Sultan Süleyman’ın torunu zamanına kadar uzanan dönemde tarihin en merkeziyetçi yapılarından birini kurdu. Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer misali, Bizans’ın çöküşünden derslerini almış oldukları için, gerek dini kisve altında, gerek yerel feodal kisve altında, gerek örgütlü şehirli güçler şeklinde devletle rekabet edebilecek yapıların oluşmasını sistemli olarak önledi.

Osmanlı Devleti kötü günlere düştüğünde, 20. yüzyılın eşiğine gelindiğinde, sivil toplum nüvesi diyebileceğimiz, yani devletin kahir gücüne karşı ‘benim ilkelerim var ve sana boyun eğmem’ diyebilecek olan üç unsur görüyoruz Osmanlı Devleti’nde. Birincisi feodal beyler, ağalar ve aşiretlerdir. Özellikle doğu illerinde belli bir ağırlıkları vardır. İkincisi tarikatlerdir. Üçüncüsü Gayrimüslim toplumlarıdır; Ermeniler, Rumlar ve onların kurumsal güçleri. Üç tane. Feodalden kasıt bölgesel hakimiyete sahip, silahlı, gerektiği zaman devlete karşı saygımız var fakat o da bir yere kadar diyebilen unsurlar. İkincisi tarikatler, yani kendi aralarında dayanışma ağları olan ve devletin rastgele tasarruflarına karşı gerektiğinde haklarını koruma kapasitesine sahip olan örgütlenmeler. Üçüncüsü Gayrimüslim cemaatleri ki bunlar 19. yüzyıla gelinceye kadar çok zayıftılar, boynu büküktüler, fakat 19. yüzyılda batıdan aldıkları destekle ve kapitalizmin gelişmesi sayesinde toplumda bayağı bir örgütlü güce kavuştular.

Şimdi, madem ki sorunuz, Türkiye’de sivil toplumun zayıflığının nedenleri nelerdir, Türkiye’de bugün tırnak içinde “ilerici” denilen zevatın topluma en büyük düşman olarak gördükleri unsurlar hangileridir diye bir sorun kendinize. Bir, feodal ağalar, iki, tarikatler, üç, Gayrimüslimler. Memleketin kafası çalışan veya çalıştığı söylenen zümreleri eğer bu derece sivil topluma düşmansa nasıl gelişecek ki sivil toplum?