Üzülerek belirteyim ki, eyalet sistemi, federal sistem, bundan yaklaşık kırk yıl önce, 1980’lerde konuşulan, tartışılan, cazip görülen bir modeldi. Bugün geldiğimiz noktada o kadar bir anlamı kalmadı.

İki nedeni var bunun. Birincisi, bürokratik entegrasyon ve sermaye entegrasyonu. Öyle bir noktaya geldik ki, bugünün dünyasında, bir ülkeyi dilimlere bölüp bunların ayrı ayrı özerkliği olabileceğine, bunların ayrı ayrı kendi kararlarını serbestçe verebileceğine inanmak, ancak çok saf insanları kandıracak bir öykü niteliğini kazandı. Bürokrasilerin dev bir entegrasyona gittiği ve çok büyük sermaye birikimlerinin kamuyu ilgilendiren kararlarda tek el haline geldiği bir dünyada, federal hükümet tarzının bir cazibesi veya anlamı kalmamıştır.

Federal hükümet tarzını tarihten gelen bir gelenek olarak sürdüren ülkelerde de büyük ölçüde anlamını ve işlerliğini kaybetmiştir federalizm. İşlerliği de eğer kalmışsa parçalanma sonucunu doğuruyor İspanya’da yahut İngiltere’de gördüğümüz gibi. Eyaletlere gerçek bir özerklik tanırsan, ülke patlıyor. Ülkenin patlamasını istemiyorsan, eyaletler kağıt üzerinde bir hoşluk olarak varlığını sürdürüyor. Dolayısıyla Turgut Özal zamanındaki gibi bugün gerekirse federasyonu da konuşmalıyız diye bir durumla karşı karşıya değiliz.

İkincisi ve daha önemlisi, dünya savaşa doğru gidiyor. Ve savaş zamanında eyalet meyalet hikaye olur. O yüzden bugün için Türkiye’nin veya başka bir ülkenin gündeminde federalizmin bir karşılığı olduğuna inanmıyorum.