İzole ve ölen bir dil öğrendiğiniz zaman, bu, mesela Fransızca veya İngilizce öğrenmek gibi bir şey değil. Bu dili konuşmak, bu dilde makaleler okumak, ne bileyim, bu dilde film senaryosu yazmak için öğrenmiyorsunuz bu dili. Akademik bir inceleme konusu olarak öğreniyorsunuz. Bu dili konuşma ihtimaliniz sıfıra yakın, bu dilde akşam uzanıp bir kitap okuma ihtimaliniz de pek zayıf, hatta yok. Bu dilin gramerini ve altyapısını öğrenmek ve diğer dillerle ilişkisi konusunda fikir beyan edebilmek için öğreniyorsunuz. O halde yapacağınız şey, dilin morfolojisini, gramerini öğrenmek ve kelime hazinesi hakkında bilgi sahibi olmaktır. Çok zor bir şey olmasa gerek. Birden fazla dil biliyorsanız, Tunguzca gibi bir dil hakkında yeterli fikir sahibi olmak için gerekenleri üç ay içinde çözersiniz. İyi bir iki kitap, bir de çok şansınız varsa bir hoca tedarik edip şakır şakır öğrenirsiniz üç ayda. Ondan sonra da Tunguzistan’a gidip bir iki ay, yarım yıl bir field study yaptınız mı bitti. Bu dilde sevgili tavlama gibi bir sorununuz olmayacak. Bu dili konuşan insanlarla muhabbetinizde Tunguzca konuşmak zorunda kalmayacaksınız. Ya İngilizce konuşacaksınız ya Çince konuşacaksınız.

Tunguz neymiş derseniz Tunguzlar Çin’in kuzeydoğu köşesinde, yani Kore’nin kuzeyindeki ormanlık ve soğuk ülkede kabileler şeklinde yaşayan bir kavim. Daha doğrusu kavimler topluluğu. Dillerinin Moğolca ve Türkçe ile birlikte Altay Dilleri grubu denilen bir dil ailesi oluşturduğuna ilişkin öteden beri bir türlü ölmeyen bir tez vardır. Ciddi dilbilimcilerce artık pek kale alınmıyor bu görüş.

Tunguzların Mançu adı verilen bir kolu 1630 küsurda Çin’de idareyi ele geçirip Mançu hanedanını kurdu. Resmi ismi Qing hanedanıdır. 1911’deki Çin ihtilaline kadar imparatorluğu bu hanedan yönetti. Anladığım kadarıyla Çin kültürüne ve Çin devlet geleneğine asimile oldular, fakat başkentte ve ordu idaresinde Mançu kökenli bir zümre son döneme dek etkili oldu.

Dilleri ve lehçeleri ne ölçüde araştırılmıştır, ne ölçüde yazılı kültüre konu olmuştur, çok fazla bilgim yok doğrusunu isterseniz. Bir tarihte Dersu Uzala diye şahane bir filmi vardı Kurosawa’nın, Tunguzlar hakkında bilip bilebildiğim en fazla ondan ibaret.