Sorması bile abes bir soru. 1934’de idarenin her santimine hakimdi Mustafa Kemal ve İsmet İnönü ikilisi. Trakya Yahudilerinin sürülmesi gibi hayati önemde, Türkiye’nin temel güvenlik konuları arasında yer alan bir politikayı devletin en üst kademesinin onaylamaması veya ayrıntısına kadar takip etmemesi gibi bir şey söz konusu olamaz.

Görünürde olayları kışkırtanlar Nihal Atsız ve Rifat Atilhan gibi kaşarlanmış Türk faşistleriydi. Yine görünürde, hükümetle bir bağları yoktu. Fakat o yılların ağır sansür koşullarında bu denli vahim toplumsal sonuçlar doğurabilen bir kampanyayı başlatıp sürdürebilmeleri, peşinden Çanakkale, Gelibolu, Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ’da eş zamanlı kitlesel eylemlerin başlaması ve polisin hiçbir müdahalesiyle karşılaşmadan birkaç hafta içinde Yahudi nüfusun tamamını bölgeden temizlemeyi başarması, hükümetin iradesi ve aktif katılımı olmadan olabilecek işler değildir. Daha da ilginci, Trakya’da güya vatansever halk galeyana gelirken, İstanbul ve İzmir Yahudilerine dokunulmamış olmasıdır. Bu husus, hiç kuşkusuz bilinçli bir stratejik planlamaya işaret eder. İkinci Dünya Savaşı’nın geleceği o tarihte hissediliyordu. Savaş çıksa, umulmadık bir süratle Trakya sınırına dayanabilirdi. Avrupa’da Yahudileri tasfiye etme yönünde yükselen bir hareket vardı. Türkiye de ayrıntısına vakıf olamadığım birtakım gerekçelerle Trakya’yı Yahudilerden arındırmaya karar vermiş görünüyor.

Olaylar sırasında yağma, talan, dükkan yakma, toplu dayak gibi hadiseler oldu; ırza geçme vakaları da olduğu söylenir. Ancak hafızam beni yanıltmıyorsa öldürülen kimse olmadı. Asli maksadın katliam olduğunu sanmıyorum. Amaç Yahudileri göçe zorlamaktı. İki hafta gibi kısa bir süre içinde bu amaç elde edildi.

Bu boyutta bir operasyonun, her şeyi kontrol eden, mikro yönetim meraklısı bir devlet başkanının bilgisi dışında olması mantıklı bir ihtimal değildir.