Tarihten çıkarılacak en önemli ders, cehaletin ve akılsızlığın tarihteki önemini asla küçümsememek gerektiğidir.

İnsanlar şaşkın ördekler gibi, tarih boyunca, bir şeyler yapabildiklerini, bir şeyleri organize edebildiklerini sanırlar. Yukardaki Allah bir fiske vurur, darma duman olurlar.

Çünkü yarını öngörebilen, yarını planlayabilen, bilen kimse daha çıkmadı bugüne kadar. Varsayımlar üzerinden, modeller üzerinden, cahilane birtakım inançlar üzerinden insanlar birbirleriyle kör dövüşü içinde yarını şekillendirmeye çalışırlar ve genellikle yaptıkları eylemlerin sonuçları, planladıkları gibi sonuçlar olmaz, ters teper. Yani A hedefine ulaşmak için iki adım atarsın, bir de bakarsın ki Z hedefine ulaşmışsın.

Tarih dediğin şey işte o Z’lerin toplamından ibarettir.