Her şeyden önce şunu akılda tutacaksın. Tarih, birtakım kavgaların tarihidir. Bir hanedanla öbür hanedan kavga etmiş, bir milletle öbür millet kavga etmiş, bir partiyle öbür parti kavga etmiş. Siyasi liderler birbirinin ayağını kaydırmaya çalışmış, fikir akımları çatışmış. Her iki tarafta da belli ki büyük kalabalıklar varmış. Binlerce, milyonlarca insan bir şeye aktır demiş, öbürleri de karadır demişler. Ondan sonra, hayda, birbirlerine girmişler, birbirlerini dövmüşler yahut öldürmüşler. Şimdi milyonlarca insan aktır diyorsa ve milyonlarca insan karadır diyorsa, bu resim sadece ak veya sadece kara olamaz. Bir anlatı eğer sana bu taraf aktı, öbür taraf karaydı diye anlatıyorsa, en iyimser ihtimalle yarım doğru anlatıyordur. Tarihçi değildir, bilim insanı değildir bunu anlatan. Hakikat aşkıyla bakmıyor olaylara, bir tarafın şakşakçısı olarak bakıyor. Hemen tespit edebilmelisin bunu, ve okuduğun şeyi en az yüzde elli iskontoyla okumalısın. Bu adam veya bu kadın bana hakikati anlatmaya çalışmıyor, beni kandırmaya çalışıyor diyerek beyninde alarm ışıkları yakmalısın.

Anlatabiliyor muyum bunu? 9 Eylül 1922’de Türkler İzmir’i kurtardık diyorlar. Yunanlar da diyorlar ki 9 Eylül 1922’de Türkler İzmir’i işgal edip yaktı. Bunlar birbirine zıt iki bakış açısıdır. Hangisi haklı? Bunlardan birinin yüzde yüz haklı olduğu söylenemez, iki tarafı var çünkü olayın. Yetişkin, aklı başında binlerce veya milyonlarca insan birine veya öbürüne inanmış. Üstünden yüz sene geçtiği halde hala tartışıyorlar bunu. Demek ki net bir çözümü yok problemin. Matematik problemi olsa birisi kanıtlar, topla çıkar işte sonucu bu rakamdır der. Diğerleri de, hımm haklısın deyip uzlaşır. Ama bunda uzlaşamıyorlar.

Şimdi bu demek değil ki hiç hayatta taraf tutmayacaksın. Taraf tut. Hatta doğaldır, kendi tarafını tut. Yalnız şunu bil, eğer tarihçi olmak istiyorsan, bu öykünün bir de öbür tarafı var. Ve öbür tarafı da hesaba katmayan, öbür tarafı da göz önüne almayan bir anlatı, yalan anlatıdır.