Bildiğim kadarıyla tanrı, insanların çocukluk çağından kalan bir masal kahramanıdır. İnsanların masallara ihtiyacı vardır. Ve bundan takriben 2500 ila 1500 yıl önce oluşturulmuş olan bu masal, son döneme kadar, bu son birkaç kuşağa kadar, insanları tatmin etmiştir.

Bugünün dünyasında ise şöyle bir problem var: Okumuş yazmış, kültürlü, düşünebilen ve elit pozisyonlara aday olan insanlar için tatmin edici bir masal olmaktan çıktı eski anlatı. Cahil halkı hala bir ölçüde memnun ediyor ama toplumsal elit açısından zerrece inandırıcılığı kalmadı. Yerine artık başka bir masal koymak gerekiyor. Bugünün psikolojik ihtiyaçlarına uygun yeni bir masal lazım. Bu konuda sıkıntı var.

Baştan alayım. Tanrı antropomorfik — yani insana benzer özelliklere sahip — bir masal varlığıdır. Örümcek Adam gibi, ejderha ve dinozorlar gibi bir masal varlığıdır. Ona gönül verebilirsin. Bunca bin senedir insanlar bu masalı cazip bulmuşlar, olumlu bulmuşlar, faydalı bulmuşlar. Bugün de cahil çoğunluk açısından cazibesini kısmen sürdürüyor. Fakat geldiğimiz noktada, doğuda olsun, batıda olsun, Rusya’da olsun, Patagonya’da olsun, dünya hakkında rasyonel düşünme kapasitesine sahip olan, dünyada olanlardan haberdar, insanlığın nereden geldiği ve nereye gittiğine ilişkin bir iki kelam edecek durumda olan kesimlerde, büyük çoğunluk bu masalı artık tutmuyor. Cazibesini kaybetti masal. Bu da bir düşüş spiraline yol açıyor. Şöyle ki: Bu masalı besleyecek, onaylayacak, tartışacak, büyütecek olan kültürlü insanlar artık yok ya da çok seyrek. Dolayısıyla Tanrı, büyük oranda cahil kesimin oyuncağı haline geldi. Bir simge ve bir fikir olarak gitgide cahilleşen, gitgide daralan bir söyleme sıkıştı. Bunun da sonucunda, kültür ve düşünce önderlerinin bu fikri benimsemesi ihtimali büsbütün azaldı. Kendi kendini besleyen bir süreç bu. Tanrı’nın piyasası düştükçe daha fazla düşüyor.

Sorunuza dönecek olursak, bir tanrı fikrim yok. İnandırıcı bulmuyorum.