Siyasi sahada etkili olmuş veya olma potansiyeli olan bir insanı etkisizleştirmenin en kestirme yollarından biridir sürgün. Köklerini kesiyorsun. Sürgünden güçlenerek dönen çok enderdir. Ayetullah Humeyni gibi mesela. Normal olarak sürgün, kişinin denizden çıkıp akvaryuma konmuş balığa dönmesi sonucunu doğurur. Nefes alamaz, toplum içinde etkinliğini sürdüremez, içinde mücadele verdiği topluma yavaş yavaş yabancılaşır, ekonomik ve sosyal zorluklar çekmeye başlar. İşin o yönünü unutmayın. Sürgün olan insanlar, kim olursa olsun, Napolyon bile olsa, yahut Lenin veya Talat Paşa olsa, hepsi parasal sıkıntı çekmişlerdir. İçte bir sosyal çevre, takipçiler, yardımcılar, danışmanlar, destekçiler, basın vesaireyle temasın kesildiği zaman hızla marjinalleşiyorsun. Devletler açısından gayet başarılı bir yöntemdir.

Bende de bu sonucu doğurdu mu? Tabii ki doğurdu. Sürgün bir yenilgidir. Gittiğin yerde hiçbir zaman kendi ortamında olabileceğin gibi etkili ve dinamik olamazsın. Süreç içinde yavaş yavaş sönersin. Hayatım boyunca New York’ta olsun, Avrupa’nın çeşitli şehirlerinde olsun Türkiye’den yurt dışına giden pek çok insanla tanıştım. Hepsinin sözlerinde ve gözlerinde yenilginin gölgesini gördüm. Onlara benim genellikle tavsiyem şudur. Unutun Türkiye’yi. İçinde bulunduğunuz ülkede yeni kökler, yeni uğraşlar edinmeye çalışın. Siz artık kendinizi kurtaramazsınız, en azından çocuklarınız burada yerli olarak büyüsün. Bu öğütü veririm genellikle. Ama 60 yaşından sonra ne halt edeceksin ki?

Ben burada ilk bir, bir buçuk sene muazzam bir şevkle ve hırsla Yunanca öğrenmeye çalıştım. Epeyce de geliştirdim. İyi kötü konuşabiliyorum artık. Ama ondan sonra... sıkıldım. Bu da bir gerçek.