Şimdilik altmış yıllık tarih öğrenciliğim sürecinde beni en çok etkilemiş olan aydınlanma anlarından biridir, Roma İmparatorluğunun 476’da veya 1453’te sona ermediğini anlamam. İmparatorluk fiziksel bir gerçek değildir. Bir fikirdir, bir idealdir. İnsanlar bu fikri koruduğu ve hukuki ilişkilerini ona göre yönettiği sürece imparatorluk var olmaya devam eder.

Doğu Roma’yı bir yana bırakalım. Batıda imparator unvanını taşıyan son kişi 476 yılında tahttan indirildi. Ardından imparatorluk toprakları irili ufaklı yerel egemenler tarafından ele geçirildi. Fakat imparatorluk fikri yaşadı. Hukuku devam etti, imparatorluğun dili olan Latin dili devam etti. Kilise kurumu imparatorluğun bazı işlevlerini fiilen devraldı.

800 yılında Karl, yani bizde Şarlman diye bilinen Frank kralı, Batı imparatorluğu topraklarının büyük bölümünü hükmü altına alıp, Papanın elinden imparatorluk tacını giydi. Bu deneme yüz yıl kadar sürdükten sonra çıkmaza girdi. 962 yılında I. Otto bir kez daha imparatorluk makamını üstlendi. Bu seferki 840 yıl sürdü, 1806’da Napolyon tarafından noktalanıncaya dek Avrupa politikasında baş rollerden birini oynadı.

İmparatorluk unvanı, “translatio imperii” denilen hukuki teoriye dayandırıldı. Buna göre Roma imparatorluğu kesintiye uğradığında Roma kilisesi kayyum olarak onun yetkilerini devralmış, daha sonra o yetkileri Alman kralına iade etmişti. Alman kralı ancak Roma kentini fiilen ziyaret ederek Papa tarafından takdis edilmek suretiyle imparator unvanına kavuşuyordu. Fiili egemenliği altında irili ufaklı yüzlerce Alman devleti vardı. Bunlara bugünkü Almanya’dan gayri Hollanda ve Belçika, Fransa’nın büyük bir kısmı, Avusturya ve Çekya dahildi. Yanısıra, teorik olarak Papalığa tabi olan tüm Kuzey İtalya devletleri de imparatorun yetki sahasındaydı. Ancak çoğu zaman imparator İtalya’yı fiilen egemenliği altına almayı başaramadı, bu uğurda yüzlerce yıl süren ve genel anlamda başarısızlıkla sonuçlanan savaşlar verdi. 12. yüzyılda Papa ile imparator yüz yıla yakın süren bir ölüm kalım savaşına tutuştular. 15. yüzyılda imparatorluk makamı Avusturya hakimi olan Habsburg sülalesine geçti. 1648’deki Westfalya barışıyla imparatoluk, yetkilerinin çoğunu kaybederek büyük ölçüde sembolik bir unvana dönüştü. Fransız ihtilalinden sonra oy birliğiyle çağdışı bir kurum sayılarak lağvedildi.

Bilmem ki merak ettiğiniz hususları açıklığa kavuşturdu mu bu açıklama.