Hangi Prusya’dan söz ediyorsunuz bilemedim. Çünkü Prusya derken iki ayrı çağdan söz ediyoruz.

Prusya denilen memleket, bugünkü Polonya’nın kuzeydoğusu ile Rusya’nın Baltık kıyısında bir tane kopuk parçası var biliyorsunuz, Kaliningrad yani Königsberg, o yörenin adı. Burada vaktiyle Prusyalılar diye bir millet yaşıyordu. Prusyalılar bir Baltık kavmiydi. Litvanya ve Letonya ile akraba bir dil konuşan, ormanlarda yaşayan, gayet ilkel, gayet aşiret bir halk. Bunların tarihte meşhur olan özelliği şu: Avrupa kıtasında Hristiyanlığa en son boyun eğen millet bunlar. 1200’lere kadar demişler bu Hristiyanlık bize yaramaz ve kendi eski kültürlerinde ısrar etmişler. 1230 civarında kendini Hristiyan cihadına adamış bir teşkilat olan Deutscher Orden, yani Alman Şövalyeleri, bu bölgeyi sahiplendiler. Altmış sene sıkı bir katliam yaptılar. Yerli Prusyalı halkı ya Hristiyan olacaksın ya da öldürüyoruz deyip köylerini yaktılar, evlerini yok ettiler ve ezilmiş bir küçük azınlığa dönüştürdüler. Almanya’dan insanları davet ettiler, iskan ettiler, Almanlaştırdılar bu bölgeyi.

Prus dili 17.-18. yüzyıla kadar halk arasında konuşulmaya devam etti. Hatta rahipler, özellikle Deutscher Orden tasfiye edildikten ve Protestanlık hakim olduktan sonra, bu dili öğrenmeye, o dilde köylüye vaaz vermeye, ayin düzenlemeye çalıştılar. Yani Hristiyanlık tebliği için Prusyalıların dilini öğrendiler. Kitaplar da yazdılar. Bugün bu sayede eski Prusya dilini oldukça kapsamlı bir şekilde biliyoruz. Fakat 1800’lere doğru dil yok oldu. Ahali Almanlar arasında eridi. Almanların hizmetçisi oldu, Almanların köylüsü oldu. Aralarından bir kısmı evlendi, karıştı, dükkan açtı, mevki sahibi oldu, Alman oldu. Bir kısmı da Litvanya halkına karıştı, onlara asimile oldu ve geriye Prus diye bir halk kalmadı.

Deutscher Orden 16. yüzyılda tasfiye edildikten sonra onlardan kalan topraklara Prusya Dükalığı adı verildi. Sonra bu yer Brandenburg Düklerinin eline geçti, ayrı bir krallık oldu. Eski fetih ve kolonizasyon günlerinden kalma bir militarizm geleneği ile temayüz etti. Alman devletlerinin askeri açıdan en güçlüsü olarak tanındı. 19. yüzyılda diğer Alman devletlerine boyun eğdirerek modern Almanya’nın kurucusu oldu. 1933’te Bavyeralı Hitler başa gelinceye dek Almanya’ya bu Prusyalılar, yani eski Prus ülkesini fethettikleri için o ülkenin adıyla anılan Almanlar hakim oldular.

İkinci Dünya Harbi’nden sonra Prusya’nın Alman halkı Polonya’dan ve Kaliningrad enklavından kovuldular. Berbat koşullarda Almanya’ya tehcir edildiler, bir sürü insanlık trajedisi yaşadılar. O bölge bugün yarısı Polonya, yarısı Rusya, bir ufak bir parçası da Litvanya’da olmak üzere, üçe bölünmüş halde. Her iki Prusya geçmişini, yani hem Baltık Prusyası geçmişini, hem Alman Prusyası geçmişini kaybetmiş bulunuyor.