Oyuncuların amaç ve çıkarları hakkında kafanızda bir çerçeve varsa işiniz nispeten kolaydır. Şu devletin, şu kurumun çıkarları nedir, amaçları nedir, ne yapmaya çalışıyorlar? Bir modeliniz varsa kafanızda çoğu zaman hiç zorlanmadan çözersiniz propagandanın işleyişini. Kafanızdaki hipotez yanlış olabilir şüphesiz. Ama öbür türlü anlaşılmaz olan bir kakofoniyi az çok anlaşılır hale getiriyorsa gerçeğe doğru en azından bir adım atmış olursunuz.

İkincisi, birtakım sinyallere dikkat edeceksiniz. Bütün medya birdenbire bir yönde işlemeye, sistemli olarak belli bir haberi veya haberler dizisini işlemeye başlamışsa, bunun arkasında mutlaka bit yeniği vardır. Sorun: Ne yapmaya çalışıyorlar?

Sağduyunuza güveneceksiniz. Bazı haberler vardır ki mantıklıdır. Gerçekten ortada bir olay var. Bu olaya rasyonel insanların vereceği tepki üç aşağı beş yukarı budur. Bunlar da rasyonel bir insanın tepkisini veriyorlar, demek ki belki propaganda değildir diyebileceğiniz şeyler var. Buna karşılık, rasyonel bir insanın asla vermeyeceği tepkiler büyük bir ısrarla piyasaya sunuluyorsa, mesela ciddi bir riski olmayan bir hastalık varsa ve bu hastalığa karşı mantıklı olan tedbirlerin hiçbiri alınmıyor, herhangi bir etkisi olması mantıken mümkün olmayan, tıp tarihinde yeri olmayan birtakım tedbirler alınıyor ve bu konuda haddinden fazla bir ısrarla belli bir çevrenin sözcüsü olan basın mensupları dangır dangır üç sene boyunca durmaksızın anlatıyı tekrarlıyorsa, bunun propaganda olduğunu anlamamak için hakikaten ahmak olmak lazım.