Üzerinde düşünülmeye değer bir bakış açısı. Enver, Talat, Cemal Paşalar ve yakın arkadaşlarının tasfiyesi, yeni rejimin kurulması için önemli bir adımdır. Çünkü her ne kadar bu kişiler 1918’de yurt dışına kaçtılar ve geri dönüşleri belirsiz bir geleceğe ertelendiyse de, sonuçta arka planda gölge gibi durmaya devam ettiler. Bunlar düne kadar memleketi mutlak iktidarla yöneten kişiler. 1919-20’de Anadolu’yu ele geçiren siyasi ve askeri teşkilatı kurmuş olan kişiler. Mustafa Kemal Paşayı bu göreve koyan onlar. Hadi paşam sen birazcık idare et, sonra biz geliriz, bakarız, mantığıyla arka plana çekilmişler.

Özellikle Enver açısından siyasi proje gayet belirgin, kısa zamanda memlekete dönmeyi ve hareketin liderliğine geçmeyi planlıyor 1920-21 boyunca. Talat ile Enver arasındaki ipler 1917 civarında kopmuş görünüyor. Savaştan sonra ikisinin ortak hareket ettiğine dair bir belirti yok. Mustafa Kemal 1917’de, 18’de, yani henüz İttihat ve Terakki yönetimi başta iken Enver’le taban taban zıt bir pozisyona gelmişti. Fakat Talat’a yakındı, Talat’ın adamı olarak görülmekteydi. En azından Talat’ın siyasi müttefikiydi. Talat her ne kadar yurt dışına kaçtıktan sonra Türkiye içindeki siyasete fazla bulaşmamış görünse de, yarın öbür gün ne olacağı belli olmaz. Türkiye’de barış anlaşması imzalanırsa yeniden ülkeye dönmesi fırsatı doğar ve o zaman Türkiye’de bütün dengeler alt üst olur. Dolayısıyla bu şahısların Ermeni fedailer tarafından öldürülmesi, objektif olarak bakarsanız, Mustafa Kemal ve ekibinin son derece işine gelmiştir. Başka türlü, çünkü, kendi mutlak iktidarını kuramazdı.

Almanların da işine gelmiştir, çünkü çok şey biliyorlar. Ona bakarsan İngilizlerin ve Fransızların da işine gelmiştir. Çünkü bu kişilerin savaş suçlusu olarak yargılanmasını talep ediyorlar. Fakat nedense ele geçirmek için ciddi bir çaba göstermiyorlar. Enver gerçi Rusya’daydı, dolayısıyla kontrol dışındaydı. Fakat Talat Berlin’deydi. Şu adamı bize verin diyebilecek konumdaydılar. Bunu yapmadılar. Çünkü muhtemelen Türk kamuoyu ile kökten bir kavgaya girmeyi istemediler. Bir başka ülkenin liderlerini yakalayıp savaş suçlusu olarak asmak kolay bir şey değil, uzun vadeli sıkıntılar doğuran bir şey. O yüzden sen yapacağına, bırak başkası yapsın. Siyasi risk almana, teşkilat yapmana gerek yok. Göz kırparsın, göz yumarsın, beklersin ki yapsınlar. Sanıyorum tüm tarafların işine gelmiş. Oy birliğiyle temizlenmişler.