Merzifon bir yol kavşağıdır. O yüzden her zaman önemlicene bir yer olmuştur. Fakat asıl büyüyüp önem kazanması 19. yüzyılın ikinci yarısında Samsun limanının gelişmesi ve Samsun-Ankara karayolunun işlek hale gelmesinden sonradır. Bundan dolayı kalkınmıştır.

Neden Amerikan Koleji özellikle Merzifon’da kuruldu? Bunun da sebebi Merzifon’un bir ticaret odağı olarak gelişmesiyle birlikte oraya 19. yüzyılda Sivas’tan ve doğu illerinden çok sayıda Ermeni’nin yığılmasıdır. Amerikan kolejleri Protestan misyonerler tarafından Anadolu’da çeşitli yerlerde kuruldu. En ünlüsü Harput’taydı. Bir diğeri Antep’teydi. Bunların hedefi, tahminlerinizin aksine, Türkleri veya Müslümanları eğitmek değildi. Ermenileri Protestan etmekti. Rumları da denediler fakat Rumlarda çok başarılı olamadılar. Rumlar direndi. Oysa Ermenilerde bir hayli yol katettiler. Protestanlık demek o tarih için modernlik demekti. İyi eğitim demekti, düzgün kıyafet demekti, bin senelik mavalları okuyan papaz takımını reddetmek demekti. Modernleşmenin ta kendisiydi. Protestan kolejlerinin amacı öncelikle öğretmen ve vaiz yetiştirmekti. Yanı sıra modern kültürden nasibini almış doktor, hukukçu, tüccar gibi kalifiye eleman yetiştirdiler. Öğrencilerinin tamamına yakını Ermeniydi. Zaten Abdülhamid zamanında Müslüman Türklerin bu okullara gitmesi yasaktı.

19. yüzyılda, Ermenilerin genellikle doğudan batıya ve köylerden şehirlere büyük göçüne tanık oluruz. Doğudaki gün görmemiş köylerin Ermeni nüfusu hızla azalırken, Adana’nın, Kayseri’nin, Merzifon’un, Gürün’ün, Ankara’nın Ermeni nüfusu aynı hızla artar. Bunlar toprağı bırakıp şehre gelmiş ve şehirde esnaf ve sanatkarlıkla, biraz daha yetenekleri veya imkanları varsa modern profesyonel mesleklerle hayatını idame ettiren insanlardır. Amerikan okulları da bunların yoğun olarak göçtükleri yerlerde kurulmuştur.