İkisi de insanlığa lazım olan şeylerdir. Tahtıravalli gibidir, hangisi ağır basarsa, dengelenmesi için öbür tarafa ağırlık vermek gerekir.

Liberalizm yahut kapitalizm denilen şey, özetle, parası olan düdüğü çalar demektir. En veciz ifadesi odur. Laissez faire, laissez passer, yani bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler demek, paran varsa git istediğini yap, paran yoksa derdine yan anlamına gelir. Bu yaklaşımın topluma belli bir dinamizm kazandırmak konusunda faydaları olduğu bilinen bir şey. Serbest girişim ortamında insanların daha yaratıcı oldukları, tembelliğe daha az prim verdikleri bilinen bir şey. Atı bazen kırbaçlamak lazım ki yürüsün. Öte yandan bu madalyonun diğer yüzü, altta kalanın canı çıksın demektir. Hiçbir toplum uzun vadede bu ilkenin sınırsızca ilerlemesine izin veremez. Yok öyle bir dünya. Gerçek hayatta eğer altta kalanın canı çıkıyorsa, üste çıkanlar gitgide yükselip azalıyorsa, günü gelir insanlar yeter artık derler. On kişiyi, bin kişiyi, milyon kişiyi ezip geçebilirsin, milyar olunca başa çıkamazsın. Bir sınırı var bu işin.

Diğer yandan toplumların bir araya gelip ortak çıkarlarını, güçsüz olanın dahi çıkarını ortak bir akılla yönetebilmesi, güçlü olanın güçsüzü ezdiği düzeni regüle etmesi de doğal bir içgüdüdür. Bunun da adına, özetle, sosyalizm deniyor.

Sosyalizmin fazlası zarardır. Bürokratik diktatörlüğe götürür. Zira, ortak iradenin bireylerin hak ve çıkarlarına üstün gelmeye başlaması bir güç birikimi doğurur. Ortak aklı temsil eden ya da temsil ettiğini ileri süren birtakım kurumlar, birtakım kişiler aşırı ölçüde güçlenir. Adı Stalin olur, Fidel Castro olur, başka bir şey olur. İnsanoğlu ise, aklımızdan asla çıkarmamamız gerekir, çiğ süt emmiş bir mahluktur. Birilerinin eline fazla güç verirsen, o gücü daha da güçlenmek için kullanır. Eline sopa verirsen, eninde veya sonunda o sopayı kafana indirir. Onun için sopayı biraz verir gibi yapıp fazla vermemek gerekir. Kontrol mekanizmalarını kurmak gerekir. Aynı şekilde parayı veren düdüğü çalar kardeşim, istediğin gibi at oyna dediğin zaman da aynı sonucu alırsın. Bu sefer adı Stalin olmaz Thatcher olur, yine memleketin içine sıçar.

O yüzden bunlardan biri egemenken her zaman diğerini savunmak en doğru yaklaşımdır.