Kütüphaneleri kim yaktı
Pazar Sohbeti
23 Ocak 2022
0:00
0:00
anahtar kelimeler
metin
Sayın Hocam, İskenderiye Kütüphanesini Hazreti Ömer’in yok ettiği doğru mudur? Moğollar, Cengiz Han vs. tarafından yapılan büyük kütüphane tahribatlarının asıl nedeni ne olabilir sizce hocam?
Yok, doğru değil. İskenderiye Kütüphanesini yaktıranın Hz. Ömer olmadığı kesin. Bağdat Kütüphanesinin de Moğollardan önce harabeye döndüğü anlaşılıyor.
İskenderiye’dekinin Antik Dünya’da eşi görülmemiş bir hazine olduğu anlatılır. Milattan Önce 3. yüzyıl başında Atina’nın devrik diktatörü Faliron’lu Dimitrios yönetiminde kurulmuştur. Amacı dünyanın herhangi bir yerinde bulunan tüm kitaplardan birer veya birkaçar nüsha toplamak, bunları bir yerde biriktirmek ve aynı zamanda bir eğitim kurumu olmaktır. Bir de muazzam sanat koleksiyonuna sahiptir. Yani hem kütüphane, hem müze, hem üniversitedir. Eski Yunan ve Roma dünyasında ciddi sayılarda kitap yazıldığını ve yayınlandığını biliyoruz. Bunların hepsini gerek medeni yollarla, gerek zor yoluyla ele geçirmişler. İskenderiye’ye uğrayan her gemiyi gümrükte aratıp, kitap varsa geçici süreyle el koydukları, kopyasını çıkardıktan sonra iade ettikleri anlatılır. Artık bir ay sonra mı olur, bir sene sonra mı, şansın bilir.
İskenderiye Kütüphanesi’nin tam olarak hangi tarihte ortadan kalktığını bilmiyoruz. Tarihin meşhur muammalarından biridir. M.S. 4. yüzyılda vardı bu kütüphane. 640 küsurda İslam fethi geldiğinde yoktu. Demek ki sene 350’den sene 640’a kadar olan dönemde bir şekilde İskenderiye Kütüphanesi ortadan kalktı. Ayrıntısını bilmiyoruz. Eğer tek bir olayda ortadan kalktıysa, ilk akla gelen ihtimal 415 ile 420’ler arasında İskenderiye’yi alt üst eden Hristiyan yobazlık hareketleri esnasında yakılmış veya yağmalanmış olmasıdır. Buna karşılık o mücadelelerin lideri olan İskenderiye Patriği Kiril’in yaşam öyküsünde kütüphane yakıldığına dair bir ipucu bulamıyoruz. Daha güçlü bir olasılık, o olaylarda hasar gören kütüphanenin daha sonra sahipsiz kalmış ve peyderpey yağmalanıp yok olmuş olmasıdır. Sonuç olarak kimse, şu tarihte güzelim kütüphaneyi yaktılar diye bir kayıt tutmamış. Hiçbir kaynakta bu olaydan söz edilmemiş. Aradan yüzyıllar geçtikten sonra fark etmişler, aa, burada bir kütüphane vardı, ne oldu ona diye.
Amr ibnül As’ın İskenderiye şehrini fethi mütareke yoluyla olmuştur. On aylık süre tanımışlar, Bizans komutanı ordusuyla beraber gemiye binip gitmiş, birkaç gün sonra Arap kuvvetleri şehre girip idareyi ele almışlar. Şehrin yağmalandığına yahut yakıldığına dair bir kayıt yok tarihlerde.
İzmir’in 1922’de fethedilmesi gibi bir olay değil yani İskenderiye’nin fethi.