Kürtçe ile Bengalce Hint Avrupa ailesinin aynı dalına mensıp iki dil. İndo Aryan dil ailesinin tek bir Proto-Indo-Ari dilinden indiği ve bunun da MÖ ikinci binyılın ilk yarısında, belki MÖ 1800 gibi bir tarihte Uralların güneyinden veya Aral Gölü havalisinden İran Platosu’na ve Kuzey Hindistan’a yayıldığı sanılıyor.

Eski Hintçe’nin en eski metinleri olan Veda’larla İran’da Zerdüşt külliyatına dahil edilmiş olan Gatha’ların her ikisi MÖ İkinci binyıl sonlarından kalmış görünüyor. İlki Sanskrit-öncesi diyebileceğimiz bir Hint dilinde, ikincisi eski İranca, Avesta dilinde. Bu iki dil birbirine çok yakın. Hemen hemen karşılıklı olarak, en azından yazılı düzeyde birbirini anlayacak derecede yakın.

Kürtçe ile Bengalce arasındaki birinci ortaklık seviyesi bu. Ama ikinci bir ortaklık seviyesi de var. İran’ın egemen dili olan Farsça, tarih çağlarında Kürtçe üzerinde çok yoğun etki göstermiştir. Kürtçe kelime hazinesinin kayda değer bir bölümü kardeş dil olan Farsçadan aktarılmıştır. Unutmayın ki İslami dönemde Kürt siyasi oluşumlarının yönetim dili, kültür dili, Kürtçe değil Farsçaydı. Mesela 17. yüzyılda Hoşap Kalesi’nin sahibi olan Mahmudi Beyleri, kitabelerini Kürtçe değil Farsça yazıyordu. Aynı şekilde Kuzey Hindistan’da Farsça yüzyıllar boyunca Müslüman kesimin egemenlik dili oldu. Bengal denilen ülke de, Farsça ve Urdu dili bilen bir egemen sınıfın yönetim alanı olarak şekillendi. Bugün Hindistan’a gittiğinizde Türkçe bilen biri olarak sayısız kelimeyi tanırsınız. Aaa sebze diyorlar, aaa köfte diyorlar diye hayret edersiniz. Bunlar Farsçadır. Farsçadan Hint dillerine alınmış kelimelerdir.

Bengal’de kılıç anlamına gelen kelime öz Bengalce midir yoksa Farsi’den alınmış bir kelime midir? Onu bilmiyorum. Bu konuda bir sözlüğe ve bir literatüre başvurmaktan başka çare yok.