Nesim Ovadya İzrail, Bir Ölüm Yolculuğu: Krikor Zohrab kitabı üzerine

Krikor Zohrab’ın biyografisi. Çok başarılı bir kitap, sahiden çok beğendim. Yalnız konudan dolayı değili. Konu da ilginç bir konu da, asıl dikkati çeken şey bu derece titiz, detaylarda bu denli özenli olan kitap Türkiye’de çok az. Verileri tekrar tekrar kontrol etmiş, uyanık bir gözle kontrol etmiş. Yabancı egzotik dillerde bir sürü kelime, isim, kitap adı vesaire geçiyor, hepsi doğru bir şekilde aktarılmış. Özellikle İkinci Meşrutiyet dönemini, tehcir ve Ermeni soykırımı hadisesini anlamak istiyorsanız — duygusal düzeyde değil, akıl düzeyinde, bu işin politik çerçevesi neydi anlamak istiyorsanız harikulade bir çalışma. Bence modern Türkiye tarihine merakınız varsa, ufkunuzu açacak ve genişletecek olan kitaplardan biridir.

Krikor Zohrab, belki biliyorsunuz, 1890’lardan, 1880’lerden itibaren önce modern Ermeni edebiyatının en parlak ismi olarak ön plana çıktı.

Hukukçuydu, Osmanlı hukuku, Türk hukuku. Dönemin en parlak avukatı olarak önemli davalara imza attı. İstanbul Üniversitesi’nin Hukuk Fakültesinde profesördü. Medeni Kanun üzerine önemli birkaç eser verdi. Sonra siyasete girdi. 1908’den 1915’e kadar Meclis’in en aktif üyelerinden biri ve en iyi hatibiydi. Her ciddi konuda canla başla Osmanlı Devleti’nin reformu için uğraşanlardan biriydi. Akıbetini de biliyorsunuz. Bilmiyorsanız öğrenirsiniz.

Özetle, başarılı bir kitap. 2011’de mi, 2012’de mi ne basılmış, nispeten yeni sayılabilir. Gerçekten 20. yüzyıl başında Ermeni sorunu neydi? Tarafların tavrı neydi? 1915 olayına nasıl gelindi? Bu konularda soğukkanlı ve derinlemesine bir kavrayış peşindeyseniz okuyun, istifade edersiniz.