Evet kötüdür. Şöyle düzelteyim. Sisteme güven kalmamışsa, sistem senin düşmanın haline gelmişse, kopya çekmek de mubahtır, öğretmene pandik atmak da mubahtır. Haktır. Öğrenmeye değil itaate odaklanmışsa eğitim kurumu, onu sabote etmek senin eğitiminin meşru bir parçası haline gelir.

Gerçek bir eğitim sistemi varsa durum değişir. Vicdanen kabul edilebilir bir eğitim sistemi olması için kopya çekmenin büyük bir suç sayılması lazım. Ancak kopya çekmek ölümcül bir suç sayılıyorsa o zaman orada gerçek anlamda bir eğitim sisteminden söz edilebilir.

İlkokulda, ortaokulda Türk ve Ermeni okullarında okudum ben. Tabii ki özellikle ortaokulda kopya çekmek bizim en büyük keyfimizdi. Öğrenciyi ezmeyi şiar edinmiş bir sisteme karşı bizim zekamızı, üstünlüğümüzü, becerimizi kanıtlama yöntemiydi. Lisede Robert Kolej’e gittiğimde şoke oldum. Çünkü ilk kez karşımızda ciddi anlamda saygı duyacağımız hocalar vardı. Bir kaşını kaldırıp, Sevan bunu senden beklemezdim dediğinde yerin dibine geçiyorsun. Çünkü onun gözüne girmek istiyorsun. Çünkü değerli bir insan, kaliteli bir insan. Orada gördük ki bu adamların gözünde kopya çekmek affedilmez bir suçtur. Namussuzluk olarak görüyorlar; diğerlerine karşı büyük bir haksızlık olarak görüyorlar. Önce mırın kırın ettik, direndik buna, bir spordur bu arkadaşlar, bu bizim milli sporumuz diye anlatmaya çalıştık. Sonra yavaş yavaş farkına vardık ki onlar haklıymış.

Gittiğim üniversitede, yani Ivy League üniversitelerinde genel kural sudur: Adli suçlar işlesen normal olarak üniversite seni destekler, arkanda durur, avukat bulur. Bir müddet okuldan uzaklaştırır belki fakat kaydını açık tutar. Bir yıl hapse girip sonra üniversiteye geri dönen öğrenciler vardı, onların sicilini etkilemedi bu davranışları. Buna karşılık kopya çekerken yakalanan kişi gözünün yaşına bakmadan derhal kovulur. Ama, işte, bunun altyapısını kurmuş olabilmek lazım. Verdiğin eğitim eğitim olacak ki onun sahtekarlığını yapanı cezalandırmanın ahlaki bir gerekçesi olsun.