Nuray ne demek? Düşündükçe elimizden kayan bir isim. Ay ışığı? Aynur olsa neyse, ama nur-ı ay gibi bir tamlama kulağa doğal gelmiyor.

Varyant biçimleri dikkatimizi çekiyor: Nurayan oldukça sık, Nuryan, Nuriyen, Nurayın, Nurayi, Nuruyan, Nurhayan, Nurayhan toplam 400 kişi kadar. Mesele aydınlanıyor: Nûr-i ˁayn, yani “göz nuru”. Nurhayan örneğinin bulunması burada kesin kanıttır, çünkü Arapça ayn sesi Anadolu ağızlarının bazılarında ve özellikle Kürtçede daima h’ye dönüşür.

Nurcan tabii ki Nûr-i cihan “evrenin ışığı”. Nurisa kolay, Nûr-i nisâ “kadınların ışığı”. Nursen biraz uğraştırıyor. Önce Nursenin, Nursenan, Nursemin, Nursemen, Nurseren, Nurselen gibi üç heceli varyantlara çok yatkın olduğunu fark ediyoruz. Anlaşılan bir hece yutulmuş olmalı. Sonra Nurzen biçimi üzerinde durunca, Nurzaman ve Nurzanan değişkenleri ile karşılaşıyoruz. Elbette! Nûr-i zenan, yine “kadınların ışığı”, Nurinnisa’nın Farsçası.

Nurben adındaki ipucumuz Nurbent, Nuriband ve Nuribet değişkenleri. Aslı Nûr-i benat olmalı, bu kez “kızların ışığı”. Nurşen ise şüphesiz Nûr-efşan “nur saçan”. Nurevşen, Nurfişen ve Nurişen gibi kırka yakın varyantı var.

Nasıl dönüşmüşler? Anlamak zor değil. Unutmayın ki Türkiye’de 19. yüzyıl sonuna dek kadınların nüfus kayıtları yoktu. Doğumunda tumturaklı bir ad edinen büyükannenin ismi, okuryazarlık geleneği olmayan bir ailede kolayca Türkçenin — veya yerel dil hangisiyse onun — ses alışkanlıklarına uyduruldu. Hacıdede’nin Gözünün Nuru torunların ağzında Nuray oldu. Yeni doğan kuşaklara nenenin aile arasında bilinen adı aktarıldı.