Hintavrupa köyleri
Blog
3 Ağustos 2019
0:00
0:00
anahtar kelimeler
metin
İngiltere yer adlarının yaklaşık yarısı Angosaksonca, özellikle doğu kıyılarına yakın epey bir bölümü Norse yani Viking dilindedir. Kalanların bir kısmı adanın eski yerli halkı olan Brit (Kelt) dillerinde, az bir bölümü de Roma egemenliği çağından miras Latincedir. Ayrıca 1066’daki Norman fethinden sonra verilmiş Fransızca adlar bulunur. MS 400-800 yıllarında adadan Latince bilgisi tamamen silindiğinden Latince adlar ağır deformasyona uğrayıp neredeyse tanınmaz hale gelmiştir. Buna karşılık Fransızca adlar seçkin sınıf kültürüne ait olduğundan çoğunlukla orijinal yazım ve telaffuzlarını korurlar.
Anglosaksonca ile Norse dili birbiriyle akraba Germen dilleridir, fakat aralarında telaffuz ve kelime hazinesi açılarından ciddi farklar vardır. Örneğin “köy” anlamına gelen sözcük Anglosaksonca wîk, Eski Norse dilinin Dan lehçesinde by şeklini alır. İkisi aynı sözcüğün farklı sesletimleridir. İlki İngiliz ağzında sonseste sızıcılaşarak uikh halini almıştır; yer adlarında genellikle dabıl yu-i-ce-he yazılır: “Greenwich, Norwich, Sandwich, Bromwich, Ipswich”, ve benzeri, İkincisi bi şeklinde görülür: “Grimsby, Derby, Rugby, Corby, Lockerbie”, ve benzeri. Bu yer adlarının haritasını çıkararak Ortaçağdaki Viking yayılım alanını belirlemek mümkündür.
Her iki sözcük Latince “vîcus” ile aynı Hintavrupa köküne aittir. Sözcük esasen “klan, kabile” ve “kabile yerleşimi” anlamındadır. Türkçe tam karşılığı sanırım oba olur. Klasik devir Latincesinde “mahalle”, daha doğrusu “kentte bir klan veya ailenin egemen olduğu bölme” anlamını kazanmıştır. İngilizce “vicinity” “komşu konutlardan oluşan yerleşim alanı, mahalle” bu Latince sözcükten türemiştir. Latince villa arkaik dilde yazılı örnekleri olan uîk-sla biçiminden evrilmiştir, “bir hane ile taallukatından oluşan yapı kompleksi, çiftlik, mezra” demektir. Zamanla “köy” anlamını da kazanmıştır. Bkz. İngilizce ve Fransızca “village” “köylük yer, köy”.
Yunancada /w/ sesi, MÖ 8.-7. yüzyıllarda eriyip kaybolurken, izleyen sesliyi /o/ya dönüştürür. Bu yüzden arkaik weikos sözcüğü klasik dilde oîkos biçimini alır. Esasen “bir klan veya aşiretin yerleşimi” demek iken “aile evi, hane” anlamını kazanmıştır. İko-nomía “hane yönetimi” demektir, Fransızca üzerinden dilimize ekonomi olarak gelmiştir. Modern Helencede iko-yénia “aile”, par-ikía “bir yerel kiliseye bağlı cemaat, mahalle” demektir. İkincisi Latince ve Fransızca üzerinden İngilizceye “parish” diye gelir.