Gerger’e iki defa yolum düştü. 2000’di, yanılmıyorsam, bütün köylerini dolaştım. Çok pitoresk, fotoğraf çekmeye değer bir sürü küçük küçük köyü var Gerger’in. Ahalisi büyük çoğunlukla Sünni Zazadır, yahut öyle görünür. Gerger kalesine gittim ve tırmandım. Görkemli bir kale, içinde fazla bir şey yok gerçi ama görüntü olarak kartal yuvası. Öyle kaleler gördüğüm zaman, en azından eskiden, keçi gibi tırmanmaktan başka bir duygu gelmezdi içime. Türkiye’de gitmediğim kale kalmadı diyebilirim.

Gerger kalesi şimdi Gerger adı verilen kasabada değildir. Nefsi Gerger denilen asıl Gerger köyündedir ki şimdiki adı sanırım Oymaklı olmalı. 11. yüzyıl sonu ile 12. yüzyıl olaylarında ismi geçen bir kaledir. Urfalı Mateos Vekayinamesine göre 1090’lar civarında kalenin hakimi Kostantin adlı bir Ermeni beyi imiş. Urfa’nın Haçlı kontu bu zatı yakalayıp işkenceyle katletmiş. Daha sonra bir 50-60 yıl kadar daha Kostantin’in oğulları yahut halefleri kalede hüküm sürmüşler. Musul Beyi Nureddin Zengi bunların sonuncusu olan Vasil’den kaleyi fethetmiş, fakat Vasil’i yanına alıp dostu ve danışmanı olarak Musul’a götürmüş. Kostantin ve Vasil gibi isimlere bakınca bu kişilerin Rum Ortodoks mezhebine intisap ettikleri anlaşılıyor. Allah bilir, Musul’a gittikten sonra da gene din değiştirmişlerdir. Günümüzden 120 yıl önce de Gerger köylülerinin Kürtçe konuşan Ermeniler olduğu kaydediliyor. Kayıtlarda Kürtçe diye geçen dil Zazaca mıdır, bugünkü Zaza ahaliyle akrabalık durumu nedir, bunları bilmiyoruz.