Eski Türkçe derken 8. yüzyıldan başlayıp 11. yüzyıl sonlarına kadar yazılı belge bırakmış olan bir yazı dilinden söz ediyoruz. Bu dil 1070 yılından sonra söndü. 240 yıl boyunca, en azından İslam kültür çevresinde hiç yazılı metin üretmedi. 240 yıl sonra, 14. yüzyıl başlarında, ayrı ayrı coğrafyalarda üç ya da dört adet yazı lehçesi halinde yeniden su yüzüne çıktı. Bunlar Çağatay Türkçesi, Kıpçak Türkçesi ve Batı Türkçesidir. Eski Türkçeden en uzak olanı Batı Türkçesidir. Çağatayca, coğrafi yakınlığın da etkisiyle, Eski Türkçe yazı diline nispeten yakın sayılır. Eski Türkçeden farklı olarak yoğun Arap ve Fars, ve daha az oranda Moğol etkisiyle harmanlanmıştır. Grameri epey farklıdır. Kelime hazinesi de aslına bakarsanız Eski Türkçeden çok Batı Türkçesiyle ortaklıklar taşır. Bugünkü Özbekçe yazı dilinin Çağatayca üzerine inşa edildiği söylenir, ne kadar doğrudur bilmiyorum. Çağatayca ile biraz tanışıklığım var fakat Özbekçe hiç bilmiyorum.

Eski Türkçenin en çok yazı üreten kollarından biri Eski Uygurcaydı. Uygurlar 9. yüzyıldan başlayıp 10. ve 11. yüzyıllarda, bugünkü Çin’in Xinjiang eyaleti içinde hayli gelişkin bir şehirli kültür oluşturdular. Budist ve Maniheist gelenek içerisinde epey yazılı belge ürettiler. Fakat bugünkü Uygurların dili o Uygurcanın devamı değildir. Bugün adına Uygurca denilen dile coğrafi yerleşim alanından dolayı o isim veriliyor, esasen Karluk lehçesinin bir türevidir. Eski Uygurcaya benzeyen bir dil konuşanlar, anladığım kadarıyla Çin’de Sarı Uygurlar denilen ayrı bir halk, Gansu vilayetinde. Bu Sarı Uygurların konuştuğu dilin eski Uygurca ile yakın ilişkisi olduğu söylenir. Fakat böyle konularda, falan dil filan dilin devamıymış gibi genel yargılar çoğu zaman bilgisizlik ve milliyetçilik soslarıyla yoğrulmuş yargılardır. Ciddi akademik çalışmaya ve tartışmaya konu olmadıkça her türlü iddiayı ihtiyatla karşılamak herhalde daha doğru olur.