Ben eski kafalı olduğumdan hala Yezidi diyorum. Ermenistan’da da Yezidi diye anılıyorlar. Türkiye’de Kürt yazımıyla e üstü şapkayla Êzidî denilmesi tercih ediliyor. Bence bu detaylar üzerine fazla durmayalım.

Ermenistan’da bir Yezidi nüfus var. Özellikle hayvancılık işlerinde aktifler ve ekonomik durumlarının da iyice olduğu anlaşılıyor. Gerçek sayıları konusunda bilgim yok ama yüzde iki ila üç gibi bir şey olmalı. Yerevan’ın kuzeyinde, Aragats veya Türkçe ismiyle Alagöz Dağı’nın eteklerinde 6-7 tane büyükçe Yezidi köyü veya kasabası var. Orada gerçekten çok görkemli bir tapınak inşa ettiler. Ben de gittim ziyaret ettim. Kürtçe konuşuyorlar. Yani dil ve kültür açısından Kürtler. Ermenistan’da eskiden bir hayli Müslüman Kürt de vardı. Onlar en geç 1989 ile 1991 arasında göçe zorlandılar. Şu anda Ermenistan’da bildiğim kadarıyla Müslüman Kürt nüfus kalmadı. Buna karşılık Yezidi dinine mensup olan Kürtler toplumda belli bir pozisyona sahip. Gizlenmiyorlar, tavırları ezik değil. Yerevan’da sosyal çevrelerde karşınıza çıkıyorlar.

Yezidilerin tarihi hakkında bildiğim, İslam dininin zuhurundan epey sonra, yanılmıyorsam 12. yüzyılda, o zamana dek doğru dürüst İslamlaşmamış olan Kürtler arasında yeni bir dini akımın ortaya çıkmış olduğudur. Bu akımın önderi, yeni dinin bir tür peygamberi olan Şeyh Adi Bin Müsafir isimli bir muhteremdi. Sincar Dağı’nda, yani Kürtçe adıyla Şengal Dağı’nda kutsal bir ziyaretgah oluştu. Irak’ta, Türkiye sınırının hemen güneyinde bir yerdir. 19. yüzyıla kadar Kürtlerin büyük bir bölümü Yezidi töresine bağlıydılar. Önce Kürtlerin yönetici sınıfı, peşinden aşiretlerin büyük kısmı Müslüman olmayı tercih etti. Yezidiler bir azınlık olarak kaldılar.

Türkiye’de 1960’lara dek kayda değer bir Yezidi nüfus vardı. Batman, Beşiri’de, Diyarbakır’ın bazı ilçelerinde, Midyat’ta bir hayli nüfusları vardı. 1990’lı yıllarda son kalanların hepsi yurt dışına göçmek zorunda kaldı. Geriye hemen hemen kimse kalmadı. Midyat’ta bir iki tane yarı metruk köy var, o kadar. Son Irak Savaşı sırasında Şengal’da Yezidiler katliama uğradıklarında mülteci olarak Türkiye’ye gelen bir hayli insan oldu. Ne kadarı kaldı, ne kadarı Avrupa’ya göçtü bilmiyorum. Çeşitli Yezidi kanaat önderleriyle sohbetlerimden çıkardığım, şiddetle anti-İslamcı, İslamlardan çok sempati olarak Ermenilere, Süryanilere yakın bir hissiyatta olduklarıdır.

Kelaynak kuşları gibi tükenmeye yüz tutmuş bir eski Orta Doğu kültürü.