19. yüzyılın sonlarında bu görüşü savunan çok kişi vardı. Ermenilerin en aklı başında olanları bu görüşteydi. Türklerin abartılı, saldırgan İslami söylemi ve kibri belli ölçüde yumuşatılır ve medeni bir seviyeye çekilirse niye ortak bir zemin bulamayalım fikri, Ermeni toplumunda 1909 ve 1910’a kadar hakimdi. En azından devrimci zihniyetten daha güçlüydü. Daha çok sesi çıkıyordu. Çünkü Osmanlı toplumunun modernizasyonunda Ermeniler çok önemli roller oynadılar. Türk basın geleneğini ciddi oranda İstanbul Ermenileri oluşturdular. Matbaa kurmaktan, Arap matbaa harflerini tasarlamaktan, gazete çıkarmaya, gazete başlığı, köşe yazısı, tefrika roman, gazete bulmacası, gazetenin künyesi gibi gelenekleri oluşturmaya kadar. Osmanlı tiyatro geleneği neredeyse tek başına Ermenilerin eseridir. Batı müziğinin memlekete gelmesi, tarımın modernizasyonu, ipek böcekçiliği, fotoğrafçılık, kafe ve restoran işletmeciliği, devlet değil özel yatırım yoluyla yürüyecek olan sanayilerin birçoğu, bunların hepsinde Ermeniler başrolü oynadılar. Osmanlı tebaası olarak, Osmanlı’nın modernizasyonunu isteyen, Osmanlı’yı reforme etme çabası içinde olan insanlar olarak yaptılar. Fesliydiler. Fes, Osmanlı modernizasyonunun simgesidir.

Fakat bunun yürümediği görüldü. Bunun yürümediği ilk 1895 pogromlarında görüldü. Onun kabahatini Abdülhamit’e yüklediler, Hamit giderse düzelecek diye umdular. 1909 Adana hadisesinde görüldü ki olay Abdülhamit’le sınırlı değildir, Osmanlı devletinin niyeti bozuktur. Adana olayı Türklerin ortak yaşam idealine kurmuş oldukları bir tuzaktır. Ve tabi 1915’te ağır bir yenilgiye uğradı bu ideal. Dolayısıyla bugün Ermenilerin yoğurdu üfleyerek yemesini anlayışla karşılamanız lazım. O şans 20. yüzyıl başında vardı. Bugün biraz zor görünüyor.