Entelektüel kavramı tarihin spesifik bir döneminde, dünya kültüründe, daha doğrusu Batı kültüründe ve ondan etkilenen periferi ülkelerinin kültüründe önemli bir rol oynadı. O dönem Aydınlanma çağında, 18. yüzyıl ortalarında başlar, 20. yüzyıl sonlarına kadar, 1980’lere kadar sürer. Yeni bir hadiseydi. Daha önceki tarihte benzeri yoktu. Yüksek eğitim sahibi, kültürlü, fakat ruhban sınıfına mensup olmayan, yani dini otoritenin bir parçasını oluşturmayan ve devletle resmi bir ilişkisi olmayan bir yeni sınıftan söz ediyoruz.

Bunun ilk modelleri Voltaire’dir, Rousseau’dur, 18. yüzyılın Aydınlanmacı filozoflarıdır. Baskıya uğrayan, kovuşturulan, kilise tarafından şeytanın temsilcisi ilan edilen, fakat yeni bir çağın ve geleceğin habercisi olma iddiasında olan, sürekli ileriye giden ve yükselen bir tarihin taşıyıcı unsuru olma iddiasında olan bir zümreydi. Elit, yani seçkin bir zümreydi. Ahlaken ve bilgi açısından topluma önderlik etme iddiasındaydı. Yeni bir ruhban sınıfıydı. Kiliseden bağımsızlığını ilan etmiş bir yeni bir manevi önderlik odağı oldular. En azından o iddia ile ortaya çıktılar. Önemli bir rol oynadılar. 1960’lara gelindiğinde hala son derece etkili bir zümreydi. Fikri ve ahlaki derinliğiyle insanlığa örnek olması gereken bir sınıfın, bir alternatif yönetici sınıfının adıydı entelektüellik.

Böyle bir sınıf artık yok. Böyle bir zümre yok. O zümreye vücut veren varsayımlar ve hareket noktaları artık geçerli değil. O tür bir genel eğitim, yani önderlik eğitimi, elit eğitimi, dünyadan kalktı. Bilimsel eğitim hem insan bilimlerinde hem fiziksel bilimlerinde gitgide daralan, gitgide uzmanlaşan, ‘genel’ hakkında, dünyanın gidişi hakkında söz söylemeyi neredeyse imkansızlaştıran bir dar ufukluluk girdabına kapıldı. Tarihçiler artık imparatorluklar nasıl büyür ve nasıl çöker konusunda değil, atıyorum, üçüncü yüzyılda Roma kentinin küçük bir mahallesindeki ticari ilişkilerin meta-tekstüel analizini falanca yazar neden yanlış yorumlamış konusunda doktora tezleri yazmaya başladılar. Gitgide marjinalleşti okumuş sınıf, gitgide bürokrasinin bir parçası, bir vidası haline geldi.

Bununla birlikte toplum genelini aydınlatacak, topluma önderlik edecek bir üst sınıf, dünya çapında ortak değerleri temsil eden bir zümre fikri gitgide cazibesini kaybetti, inandırıcılığını kaybetti. Dolayısıyla bugünün dünyasında bana sağlam bir entelektüel söyle dediğinizde bir tane bile gelmiyor aklıma. Yok öyle bir şey artık. Başka bir çağa girdik.