Entelektüel, tarihin belli bir aşamasında, belli bir ihtiyaca cevap veren bir statü idi. Belli bir toplumsal dönüşüm anına özgü bir fenomendir. 18. yüzyılda önce Fransa’da, peşinden öbür Avrupa ülkelerinde benimsenen bir kavramdı. Önceleri kullanılan kelime illuminé idi. İlümine, aydınlanmış kişi demektir, yani aydın. Türkçeye de münevver diye çevrilmişti ki ilüminenin tam karşılığıdır, nurlanmış demek. 20. yüzyıla doğru Ruslardan alınma biraz uyduruk bir tabir olan entelektüel tercih edildi. Daha önce karşılığı olmayan bir kavramdı. Bir buçuk yüzyıl boyunca bir çiçek gibi açıldı. Önemli ve yüksek bir makamı, toplumun bir tür alternatif ruhban sınıfını ifade etti. Kiliseden bağımsızlığını ilan etmiş, geleneksel din kurumlarından ayrılmış fakat ona benzer bir manevi ihtiyacı karşılayan, doğruyu araştıran ve doğruyu bildiren, tebliğ eden bir sınıf olarak anlaşıldı. Önemli bir dizi işlev yerine getirdi, 20. yüzyılda inişe geçti, 21. yüzyılda kalktı. Yok artık öyle bir şey.

Bu çağda artık entelektüelin ne işlevi var, ne kendisi var. Başka bir çağdayız, yeni bir dönem bu. Eski Roma’da da yoktu böyle bir sınıf. Abbasi devletinde de yoktu. Osmanlı’da Tanzimat’a kadar yoktu. Tibet Krallığında da yoktu. 21. yüzyıl dünyasında da olmayacak. Başka şeyler olacak. Buna kendimizi alıştırsak iyi olur.

Entelektüelin yerini ‘uzman’ denilen zümre alacak sanıldı. Yakın zamana kadar varsayım oydu. Fakat uzman takımının ipliği çok fena pazara çıktı şu son iki üç yılda, bir daha iflah olurlar mı belli değil. Belki de ‘influencer’ denilen kesim devralır bayrağı, belki insanlar bundan sonra manevi model olarak TikTok yıldızlarına bakar, bilemiyorum.