Teknikleri ve usulleri çok benzer birbirine. Sonuçta eğitim denilen şey bir tür beyin yıkamadır. Beyin yıkama denilen şey de bir tür eğitimdir. Birtakım fikirleri, birtakım akıl yürütme tarzlarını, birtakım temaları, birtakım mitleri kabul ettiriyorsun, tekrarlayarak, ısrar ederek, otorite kullanarak, ikna ederek. Ortak kelime, yani beyin yıkamayla eğitimi ikisini birden kapsayan kavram endoktrine etmek, endoktrinasyon. Doktrin demek öğreti, endoktrine etmek de bir öğretiyi benimsetmek, yani öğretmek.

Şu fark vardır aralarında. Eğer yaptığın endoktrinasyon toplumsal bir ortak kabule dayanıyorsa, toplumdaki makul sayılan, fikrine değer verilen insanların ortak kabulüne dayanıyorsa bunun adına eğitim denir. Aksine toplumda sözüne, fikrine değer verilen insanların büyük bir çoğunluğu bunu bir tecavüz olarak algılıyorsa, bir saldırı ve bir yalan olarak algılıyorsa, adı beyin yıkamadır.

Bunun da testi çok basit bir şekilde yapılır. Eğer kişi yapılan endoktrinasyonun kendi çocukları için doğru olduğuna inanıyorsa, yani kendi çocuklarına da bu endoktrinasyona teslim etmeyi göze alıyorsa, onun adı eğitimdir. Yapılsın endoktrinasyon ama benim çocuklarım olmaz, benim çocuklarım özeldir, onları vermem size diyorsa beyin yıkamadır, kötü endoktrinasyondur.

Basit bir ayrım değil mi?