Din adamlarının genellikle malın gözü olduğu bir gerçek. Yalnız Türkiye’ye özgü bir şey değil, bütün dünyada din adamları öyledir. Teşkilattır din, bunlar da o teşkilatın neferleri. Çoğu zaman da tahsildarları.

Geri kalmışlığın sebebi onlardır tezine gelince, ki Türkiye’de kendine ilerici ve modern diyen kesimin değişmez kalıp düşüncelerinden biridir, şu soruyu sormadığınız sürece boş bir klişeden öteye geçmez: Peki madem böyle niye bu halk bunlara ihtiyaç duyuyor? Niye bunca eleştiriye rağmen bunlar gücünü kaybetmiyor? Bu soruyu sormadığınız sürece çok ucuz bir sahada top oynuyorsunuz.

Camiye gidip dua etmenin koronaya faydası yok diyorsunuz. Eğer faydadan kastınız tıbbi iyileşme ise muhtemelen haklısınız, yoktur. Ama ya insan hayatı tıbbi iyileşmeden ibaret değilse? Ya insan hayatında başka birtakım değerler, başka birtakım önemli şeyler varsa? Birçok insan için o şeyler dünyada grip olup ölmekten yahut da hastalık riski taşımaktan daha önemliyse, o zaman ne olacak? Milyonlarca insan buna değer veriyorsa, camiye gittin diye korona mı iyileşecek aptal herif deme cüretini nasıl gösterirsin? Asıl aptal olan kimdir bu diyalogda, onu düşünmek lazım.

İnsanlar okudukça aptallaşır Türkiye’de. Memleketi gezerseniz, köyle kasabayla tanışırsanız, metropoller dışındaki insanlarla haşır neşir olursanız, onların sofrasına oturursanız, onlarla koğuş paylaşırsanız cezaevinde, bir basit gerçekle tanışırsınız. Bu insanlar aptal değil, bayağı zeki, dünyaya dair içsel tutarlılığı olan bakış açıları, görüşleri var. Siz onları ikna edinceye kadar bazen onlar sizi ikna edebilirler. İstanbul, Ankara, İzmir’in belirli semtlerinde, apartman dairesinde oturup ahkam kesenlerin çoğu, diğerlerine nazaran bir hayli daha ahmak. Özellikle okumuş olanları, hele hele yerli üniversite mezunu olanları çok kısır görüşlü. Dünya algıları, dünyanın gerçekleri hakkındaki içgüdüsel duruşları zayıf.