Bilim kelimesi iki ayrı anlamda kullanılıyor anladığım kadarıyla. Birincisi, geniş anlamda akademik bir disiplin demek. Almanların Wissenschaft dedikleri, Türkçe’de de ben bazen ‘ilim’ demeyi tercih ediyorum ayırt etmek için. Bir konu işin profesyonelleri tarafından en azından birkaç kuşak boyu enine boyuna incelenmişse, araştırmaları yapılmış, makaleleri ve risaleleri yazılmış, karşıt görüşler bıktırıncaya dek tartışılmışsa o konu bilimseldir. Bu anlamda Marx’ın kendi teorisini ‘bilimsel’ diye adlandırmasının reklam spotu olmaktan öte bir değeri yok bence. “Siz çömezsiniz, biz bu işin ilmini yaptık ilmini!” demiş rakip sosyalizm teorisi sahiplerine. İlmini nerede yapmış, onu açıklamamış. Bonn Üniversitesi’nde sosyalizm fakültesi mi varmış?

Bilimselin diğer boyutu, 19. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Avrupa inteligensiasını esir alan pozitivist düşünce sistemleriyle ilgili. (O tarihte kullanılan sözcük pozitivizm değil materyalizmdir.) Doğa bilimlerindeki büyük atılımların verdiği heyecanla birtakım entelektüeller, gök cisimlerinin hareketlerini nasıl matematiksel formüllerle ifade ediyoruz, bundan böyle insan davranışlarını da öyle yapabileceğiz hayaline kapıldılar. Çok saçma bir yanılgıydı bu. Bir akıl tutulmasıydı. Çünkü gök cisimleri ile insan cisimleri arasında bir fark vardır. Gök cisimleri aptaldır. Bilinçle hareket etmezler. Bir tane fiske vurursun, milyar yıl boyunca o cisim öyle gider. Yörüngesini milimine kadar hesaplayabilirsin. İnsana bir fiske vurursan, bir gider şöyle, ondan sonra durur, ben niye gidiyorum diye sorar. Eşine dostuna sorar, biz niye gidiyoruz bu yöne diye. Gitmeye niyetlenmişken vazgeçer geri gelir. Ya da gelmez. Bunun da bilimini milimini yapamazsın, yok öyle bir şey.

Bilim eğer akademik disiplin demekse yapabilirsin, entelektüel bir disiplin içinde sorgulayabilirsin. Fakat fizik bilimlerinin, kimya bilimlerinin metotlarıyla bunu sayısallaştıralım, rakamsal ve matematiksel ilişkilere indirgeyelim ve böylece bilimsel bir şekilde anlayalım dediğin zaman kendini kandırırsın.

Bilimsel sosyalizmden den vuran sakallı vatandaş da kendini kandırıyordu.