Bir erkek bilge var, bir de kadın bilge var sanırım. İki ayrı kategori. Benzer yanları da var, ayrı yanları da var.

Her iki halde yaşlı olması gerekiyor. Bilge insan eşittir yaşlı. İstisnası yok bunun. Yaşlı kadın bilgenin, insan ilişkileri ve insan karakteri konusunda çok keskin, çok net, güçlü görüşleri vardır. Bunları etkili bir şekilde dile getirme yeteneği vardır. Böylelerini tanırsınız. Sıradan insanların ve bilhassa erkeklerin yalanlarla etrafında dolaşmakla yetindiği konularda bıçak gibi keskin, net ve doğru gözlemleri olur. İki yüzlülük bulamacını tek darbede silip atarlar. O bir çeşit bilgelik. Erkek bilgeler ise daha kamusal ve genel konularda, daha soyut konularda konuşma yeteneğine sahiptirler. Bu ikisi farklı iki tarz.

Bir insan yaşamında neyi hedeflemeli sorusunun cevabı basittir. Yaşlılığında bilge olabilmeyi hedeflemelidir insan. Gençken olamaz. Ama öyle bir hazırlarsın ki kendini elli, altmış, yetmiş yılın sonunda senin için, ne bilge adam veya ne bilge kadın derler. Neye yarayacaksa...

Bir şeyi doğru tanımlamak için önce mefhumu muhalifini düşünmek lazım. Bilge ne değildir? Benim aklıma şu geliyor. Bilge insan, Recep Tayyip Erdoğan gibi olmayan bir kişidir. İki, Kemal Kılıçdaroğlu gibi olmayan bir kişidir. Birincisi, Erdoğan konusunda söylenecek olan en temel şey, nefretle dolu bir insan olduğu, nefretten beslenen, her konuşmasında sadece nefreti dile getiren, söz konusu ettiği hemen hemen her insana karşı dinmez ve sönmez bir nefretle dolu olan biri olduğudur. Böyle bir insan birçok konuda başarılı olabilir, başarılı bir siyasetçi olabilir, bilge bir insan olamaz. Örnek verdiğim ikinci kişi ise bir duruşu olmayan, net bir fikri olmayan, fare gibi dolapların arkasına dolanarak hareket eden biri. Özgüveni ve kişiliği olmayan bir insan. Bundan da bilge çıkmaz.

Bilge olmak için kendisiyle toplum arasına belli bir duygusal mesafe koymuş olması lazım bir insanın. Ahlaki duruşunun güçlü olması lazım. Adalet duygusu olması lazım. Bencillikten uzak olması lazım. Bu ikisi aynı şeydir sonuç olarak. Adalet duygusu demek, sadece kendi çıkarını gözetmeyen, gayrinin de hak ve çıkarını düşünen insan demek. Bencilliği aşmış olmakla aynı şeydir. Adalet duygusu zannediyorum bilgeliğin önemli şartlarından biri. İkincisi sükunettir. Yani nefretten ve aceleden uzak olmak. Kişisel çıkarlarını en azından kamufle etmeyi öğrenmek.