Bir kere müze olmasın. Müze demek gerçek bir toplumsal işlevi kalmamış, steril bir bina cesedi demek. Turistik bir meta. Para basma makinası. İnsanlık tarihinde böylesine önemli bir rol oynamış bir anıt için ne trajik bir kader! Cami de olmasın bence. Cami olsun demek devletin İslam’ının eline teslim edilmesi, devletin megafonunun eline teslim edilmesi demek. O da güzel bir şey değil. Kilise olsun demek de abesle iştigaldir. Avrupa’daki bütün büyük kiliseler işlevini kaybetmiş, turistik atraksiyondan başka değeri kalmamış. Bu kilise olsa ne olacak, beş yüz tane ihtiyar Rum’un cemaatine mi hizmet edecek?

Keşke açık medrese olsaydı. Yani her isteyenin gidip, etrafına bir grup toplayıp konferans düzenleyebileceği bir mekan olsaydı Ayasofya. Size anlatmış olmalıyım, Yeni Delhi’de Kızıl Mescid var, devasa boyutlarda bir cami. Türkiye’deki camilerden farkı, iklim müsait, iç mekanla dış mekan arasında ısı farkı yok. Her köşede bir grup toplanmış, bir tarafta sakallı bir hoca oturmuş, sohbet ediyorlar, ders veriyorlar, bir köşede üç kişi oturmuş bir metin okuyor, vesaire. Böyle bir kurum o kadar lazım ki! Yürütülebilir mi modern toplumda bilmiyorum. Ama bir açık akademi, herkesin, yahut herkes olmasa bile kolay elde edilen bir ruhsatı bulunan herkesin gidip keyfince, özgürce ve para talep etmeksizin ders verebileceği bir ortam için Ayasofya’nın mimarisi mükemmeldir. Her köşesinde yere minderler at, otur ve sohbet et. Böyle bir mekanın varlığı ne büyük bir nimet olur bir şehir için. Bir süre sonra şehrin kültürel yaşamı orada şekillenmeye başlar. Ki Osmanlı döneminde öyleymiş zaten. Ayasofya’nın dersleri meşhurdur. Ayasofya’nın esas fonksiyonu odur. İslami derslerdir gerçi, dolayısıyla belli sınırlar içinde cereyan eder. Müslümanlar da gelsin konuşsun elbette, ama bugünün toplumunda etkili bir fikir alışverişi merkezi olabilmesi için sınırları çok daha geniş tutulmalıdır. Toplumda bir karşılığı olan tüm fikir akımlarına kapıları açık olmalıdır. Olabilecek en güzel şey olur.

School of Higher Wisdom demiş bir izleyicim. Ayia Sofia demek Yüce Bilgelik demek biliyorsunuz Rumca. Çok uygun bir isim olur. Tam budur.