Mustafa Kemal’i Vahidettin gönderdi. Olağanüstü yetkilerle donatarak gönderdi. Yalnız Vahidettin değil, Damat Ferit Paşa başbakandı o sırada, onun görevlendirme yazısıyla ve onun imzasıyla gönderildi. Görülmemiş büyüklükte bir örtülü ödenek tahsis edildi. Osmanlı tarihinde çok az komutana nasip olan bir yetki yelpazesiyle donatıldı. Dolayısıyla Kurtuluş Savaşı’nı yapsın diye gönderildi diye düşünmek kolay.

Da... Kurtuluş Savaşı yoktu ki bu karar alındığında?

Şubat veya Mart 1919’dan itibaren Mustafa Kemal Paşa’nın olağanüstü yetkilerle görevlendirilmesi konusu geçer, Nisanda karar verilir, Mayısta yola çıkar. Osmanlı Devleti savaşta yenilmiştir. Henüz barış imzalanmamıştır. Barış antlaşması İngilizlerle ve Fransızlarla imzalanacak. Bu iki ülke, Birinci Dünya Savaşı’nda yenilen tüm devletlere yaptıkları gibi, mağlup devletin ordularını tasfiye etmişler, silah depolarına el koymuşlar, stratejik noktalarını işgal etmişler.

Diğer yandan, savaş sırasında fırsattan istifade, ülkede monoetnik, tek etnili bir Türk devleti yaratmak için önemli adımlar atılmış. Savaştan önce başlamış bu süreç, 1913’ten itibaren Balkanlarda yaşananlara misilleme olarak ülkedeki Rumların, Ermenilerin ve Süryanilerin tasfiyesi ve homojen bir Türk devleti kurulması için önemli adımlar atılmış. 1919’a gelindiğinde temel konu şudur: Bağımsız olacak mıyız olmayacak mıyız değildir temel konu, kimsenin kuşkusu yok ondan. Tabii ki Türkiye bağımsız olacak. Öbür türlüsü söz konusu değil zaten. Asıl belirsiz olan şu: İttihat ve Terakki’nin beş yıldan beri sürdürdüğü etnik temizlik politikası geri mi döndürülecek, devam mı edecek? Karadeniz Rumları, tehcirden geri dönen Ermeniler, İzmir’in gayrimüslim çoğunluğu ne olacak? Bir yandan bunların bir kısmı silahlanıyor, direnişe hazırlanıyor. Diğer yandan, İttihat ve Terakki rejiminin kurduğu teşkilatlar Anadolu’da terör yaratmaya devam ediyor. Mart-Nisan 1919’dan itibaren gayriresmi veya yarı-resmi silahlı gruplar tehcirleri sürdürmek ve Rum toplumunu ortadan kaldırmak için silahlı mücadeleye girmişler. Şimdi Mustafa Kemal Paşa olağanüstü yetkilerle Anadolu’ya gönderiliyor. Ne amaçla gönderiliyor? Ne yapıp edip devlet otoritesini yeniden kursun diye gönderiliyor. Cevaplandırılamayan soru şu: Vahidettin’in’le Damat Ferid’in ve bütün Türk-Osmanlı yönetici kadrosunun fikri etnik temizliği sürdürmek miydi? Yoksa yapılacağı kadar yapıldı, bu noktada artık galip devletleri daha fazla korkutmayalım, bu kadarı yetsin, siz gidiniz asayişi temin ediniz Paşam mıydı? İşte bu husus açık değildir.

Paşa’nın ilk beyanatı, gayrimüslimlere karşı terör eylemlerinin sona erdirilmesi yönündedir. Fakat çok kısa bir zaman sonra, belki de 15 Mayıs’ta İzmir’in Yunanlılarca işgaline bir cevap ve tepki olarak, İttihat ve Terakki politikasını sürdürmekten başka hiçbir çare olmadığı kanaatine mi varıldı?

Asıl cevaplandırılması gereken soru bence budur.