Anadolu neresi - I
Pazar Sohbeti
9 Mart 2023
0:00
0:00
metin
Türkiye’de Fırat’ın batısı ve doğusundaki Türk nüfuslarının tarihsel açılan sosyokültürel farklılıkları nelerdir? Asıl Anadolu Fırat’ın batısına dek olan topraklar mıdır?
Anadolu, tarihi kapsamı gayet net olan bir kavramdır. Bizans’ın 640’lardan sonra oluşturulmuş bir eyaletinin adıdır. Fırat’ın batısıdır Anadolu. Küçük Asya denilen yarımadadır. Adana’dan Samsun’a kadar uzanan, kuzeyde doğuya doğru bir dil uzatan bir bölgenin adıdır. Fırat’ın doğusu Anadolu değildir, başka bir ülkedir. Güneyi Suriye’dir, doğusu Mezopotamya’dır, Arapçası Irak olan ülkedir, kuzeyi tarihte Armenia veya Ermenistan adını taşımıştır. Osmanlı kullanımında da, 20. yüzyıl başlarına dek Anadolu budur. Şam ve Bağdat ne kadar Anadolu’ysa Diyarbekir ve Van da o kadar Anadolu’dur.
1071 yılında Alparslan geldi, Anadolu’yu fethetti deniyor. Bu bir kere doğru değil. Anadolu’yu, Suriye’yi, Irak’ı ve Ermenistan’ı fethetti. Bu yerlerin hepsini fethetti. Bu fethettiği yerler arasında şöyle bir ayırım vardı. Fırat’ın doğusu 600’lerden 900’lere kadar İslam egemenliği altında kalmıştı. Son yüz küsur yılda karışıklık içindeydi. Yeniden Hristiyanlaşmaya yüz tutmuştu. Ancak buranın Hristiyanları uzun süre Arap egemenliği altında yaşamış, Bizans’a hasım olan Hristiyanlardı. Buna karşılık Fırat’ın batısı Bizans diyarıydı. Halkı Ortodoks Hristiyandı ve hep öyle olmuştu.
Bu yerlerin hepsini Türkler zaptetti. Türkmen aşiretlerinin hepsi gelip Anadolu’ya yığılmadı. Diyarbakır’a, Mardin’e, Urfa’ya, Musul’a, Şam’a, Halep’e, Kerkük’e de yerleştiler.
Sayıları bilmiyoruz, ama muhtemelen doğuya daha fazla gitmiştir, çünkü göçen kalabalıklar önce uzağa değil yakına yerleşir. Ahlat’ta, Mardin’de, Hasankeyf’te, Musul’da, Çemişgezek’te beylikler kurdular. Aynı şekilde Konya’da, Niksar’da, Divriği’de, Sinop’ta da beylikler kurdular. Sonraki 400 yılda şöyle bir acayip hadise oldu. Fırat’ın doğusundaki Türkler eridi, hemen hemen kalmadı. Fırat’ın batısında mutlak hakimiyet kurdular. Türk fethinden yüz, iki yüz yıl sonra Muğla, Denizli, Aydın, Manisa, Kütahya, Eskişehir, silme Türk olmuştu. Oradan çok daha önce fethettikleri Musul’da, Mardin’de, Urfa’da, Antakya’da ise Türkler eridiler gittiler.
Bir Allah’ın tarihçisi de çıkıp bu hadiseyi bir incelese niye böyle oldu, değil mi? İlginç şeyler değil mi bunlar?