İkisi de doğru tabii, Amerika kazandı, Sovyetler kaybetti. İkisi birbirine alternatif fikirler değil ki?

Amerika iki temel strateji güttü. Bunlardan biri Doğu Avrupa’ya oynamaktı. Sovyetlerin İkinci Dünya Savaşından sonraki en temel hatası Doğu Avrupa üzerinde kurdukları egemenliktir. Doğu Almanya olsun, Polonya, Macaristan olsun bunlar kendilerini kültürel açıdan Rusya’dan daha gelişmiş gören yerler ve kültürel olarak, tarih olarak Rusya’dan ziyade Batı’ya yakın olan yerler. Dolayısıyla Doğu bloku içinde tutulmaları sıkıntı yaratan bir süreçti. Birkaç olay bunu krize çevirdi. En önemlisi Polonyalı papanın seçilmesiydi. Polonya için manevi devrim niteliğinde bir olaydı. Özgüvenleri geldi, Katolik oldukları akıllarına geldi.

Amerikalılar 1980’li yıllarda buna çok akıllı bir şekilde oynadılar. Daha önceki Soğuk Savaş yıllarının mantığı, bütün komünistler kötüdür, bunlarla hiçbir şey yapılmaz, konuşulmaz şeklindeydi. Polonya mı? Aman aman, kızıl komünist, hepsi casus! 1980’lerin başından itibaren Amerikalılar ve NATO Doğu Avrupalılarla konuşmaya başladı. Onlara el altından destek vermeye, onları sevdiğini belli etmeye başladı. Bu da önce Polonya’da Sovyetlerle ilişkilerin sarsılmasına yol açtı. Fakat esas Macaristan’da büyük dönüşümle sonuçlandı. Macaristan’ın doğu blokundan kopması sonucunu doğurdu. Gerisi bir zincirleme reaksiyon halinde geldi. Polonya ve Macaristan’ı Doğu Almanya izledi. Onun hemen peşinden Çekoslovakya koptu. Zincirleme bütün Doğu Avrupa koptu. Doğu Avrupa’nın kopmasıyla birlikte Sovyet imparatorluğunun esbabı mucibesi, varoluş sebebi ortadan kalktı.

İkincisi, askeri harcama stratejisi. Askeri harcamalar düzeyinde Sovyetleri sonuna kadar zorladılar. Yine Başkan Carter zamanında başlatılan bir stratejidir; Reagan zamanında sürdürüldü ve meyvesini topladı. Nükleer silahlanma yarışına gaz verdi Amerika. Sovyetler Birliği bununla yarışmak zorundaydı, çünkü nükleer dengenin korunması lazım. Fakat Sovyetler Birliğinin ekonomisi bu yarışı kazanmaya müsait değildi. Amerika silahlanmayı bastırdıkça Rusya, ekonomisinin çok büyük bir bölümünü silahlanmaya ayırmak zorunda kaldı. Sonuçta tüketici mallarının üretiminde büyük sıkıntılarla karşılaştı. Nükleer füze üretirken evlere tuvalet kağıdı ve sabun temin edememeye başladı.

Bu iki faktör, yani Sovyetler Birliği’nin ekonomik olarak cendereye sokulması ve Doğu Avrupa’dan koparılması, Sovyet sisteminin çöküşüyle sonuçlandı.